[Cảnh báo] Tác dụng phụ khi dùng cây chùm bao sai cách

Cây chùm bao là loại thảo dược có nhiều giá trị y học dân gian đáng ghi nhận, xoa dịu nhiều khó chịu trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, như con dao hai lưỡi, những lợi ích này chỉ thực sự phát huy khi chúng ta hiểu rõ và sử dụng đúng cách. Nhiều người không hiểu bản chất của loại thảo dược này và gặp các tác dụng phụ của cây chùm bao.

Trong bài viết dưới đây, mời mọi người cùng Vivita tìm hiểu chi tiết về cây chùm bao và những tác dụng phụ khi dùng không đúng cách.

Cây chùm bao là gì?

Cây chùm bao còn được biết đến với nhiều tên gọi dân gian khác ở Việt Nam như lạc tiên, nhãn lồng, dây lồng đèn. Tên khoa học của chúng là Passiflora foetida L, một loại cây dây leo thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae). 

Thân dây lạc tiên dạng leo, mềm, phía trên có nhiều lông trắng mỏng. Lá xẻ thành 3 thùy rõ rệt, mép lá có răng cưa hoặc nguyên, đôi khi có lông dính. Đặc điểm đáng chú ý là có những lá bắc dạng lông, đầu tua cuốn thành lò xo, dài từ 6 đến 10cm và rộng 5 đến 8cm.

Hoa chùm bao có cấu trúc đặc trưng của họ Passiflora, màu trắng hoặc hơi tím nhạt, 5 cánh với đường kính khoảng 5.5cm. Dưới lá đài có 3 gân chính với nhiều gân phụ, 2 tầng tua, 5 nhị có bao phấn rủ xuống dưới màu vàng nhạt. Quả chùm bao hình trứng dài 2-3cm, bên ngoài bọc bởi lớp vỏ lưới. Thông thường, hoa sẽ nở khoảng tháng 4 và tháng 5, kết quả vào tháng 5 đến tháng 7.

Lạc tiên là loài cây mọc hoang, xuất hiện rất nhiều ở nước ta. Dân gian tận dụng cả cây chùm bao (trừ rễ) để làm thuốc. Mọi người có thể dùng tươi hoặc phơi khô rồi mới sử dụng để sắc.

Tác dụng của cây chùm bao đối với sức khỏe

Hỗ trợ điều trị mất ngủ và suy nhược thần kinh

Theo nghiên cứu, trong cây chùm bao có chứa Alcaloid có công dụng kéo dài thời gian gây buồn ngủ của hoạt chất Hexobarbital. Toàn cây chùm bao đều có vị ngọt, tính mát, hơi đắng, hỗ trợ thanh nhiệt là lợi thủy. Nghiên cứu về họ Passiflora cho thấy tiềm năng giảm lo âu nhưng không quá mạnh, không nên lạm dụng.

Nhờ tác dụng làm dịu thần kinh, người dùng sẽ cảm thấy thư thái hơn, dễ đi vào giấc ngủ và có giấc ngủ sâu, ngon giấc hơn. Điều này giúp cải thiện đáng kể tình trạng mất ngủ và các triệu chứng của suy nhược thần kinh như mệt mỏi, kém tập trung.

Tác dụng an thần và giảm stress

Cây chứa các hoạt chất được cho là có tác dụng an thần nhẹ, giúp trấn tĩnh hệ thần kinh trung ương. Dân gian sử dụng chùm bao để giảm cảm giác bồn chồn, lo lắng, căng thẳng (stress). Mà đây lại là những yếu tố gây khó ngủ và làm trầm trọng thêm tình trạng suy nhược thần kinh của người bệnh.

Các lợi ích khác: hạ huyết áp, chữa viêm da

Theo kinh nghiệm dân gian, khả năng an thần, giảm căng thẳng của chùm bao cũng gián tiếp hỗ trợ làm dịu hệ thần kinh giao cảm. Từ đó có thể giúp ổn định và hạ huyết áp ở những người bị huyết áp cao do căng thẳng, mất ngủ. Tuy nhiên, loại thảo dược này không có tác dụng chính và không thay thế thuốc điều trị huyết áp.

Ngoài ra, cây chùm bao có tính mát. Trong dân gian, người ta thường dùng lá hoặc thân cây nấu nước để tắm rửa hoặc giã nát đắp ngoài da. Hỗn hợp lạc tiên có thể hỗ trợ trị các tình trạng viêm nhiễm ngoài da, mẩn ngứa, ghẻ lở, giúp làm dịu cảm giác khó chịu và hỗ trợ quá trình phục hồi da.

Tác dụng phụ của cây chùm bao cần lưu ý

Gây buồn ngủ quá mức dẫn đến mệt mỏi 

Cây chùm bao có tính chất an thần và gây ngủ, thường được sử dụng để cải thiện giấc ngủ và giảm lo âu. Tuy nhiên, nếu dùng quá liều hoặc kết hợp với các thuốc an thần khác, nó có thể gây buồn ngủ quá mức, dẫn đến mệt mỏi.

• Theo trang WebMD, các loại cây họ Passiflora như chùm bao có thể gây buồn ngủ khi sử dụng liều cao. 
• Những chất như flavonoid, alkaloid có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương trở nên mạnh mẽ, gây ra tình trạng buồn ngủ li bì, khó tỉnh táo trong thời gian dài. 

Buồn ngủ quá mức vào ban ngày có thể khiến cơ thể cảm thấy mệt mỏi, uể oải, giảm khả năng tập trung. Tình trạng này ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc, học tập, thậm chí gây nguy hiểm khi lái xe hoặc vận hành máy móc.

Chóng mặt, tim đập nhanh 

Mặc dù cây chùm bao thường có tác dụng làm dịu, nhưng ở một số người nhạy cảm hoặc khi dùng liều cao các hoạt chất trong cây. Tim đập nhanh (đánh trống ngực) là một phản ứng hiếm gặp hơn do kích thích nhẹ lên hệ tim mạch hoặc là phản ứng cá nhân không mong muốn.

MedicineNet cũng đề cập đến những tình trạng như rối loạn nhịp tim và co thắt thất nhanh khi sử dụng không đúng cách. Chính vì vậy, những người có tiền sử bệnh tim mạch cần thận trọng khi sử dụng cây chùm bao và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Gây co thắt ở phụ nữ mang thai

Các loại cây thuộc chi Passiflora nói chung và Passiflora foetida nói riêng được khuyến cáo không sử dụng cho phụ nữ mang thai. Chúng có thể gây co thắt tử cung, dẫn đến nguy cơ sảy thai hoặc sinh non.

Nhiều nghiên cứu cho thấy khả năng các hoạt chất trong cây kích thích cơ trơn tử cung, dẫn đến nguy cơ co bóp tử cung, động thai, sảy thai hoặc sinh non. Mặc dù bằng chứng lâm sàng ở người còn hạn chế, nguyên tắc an toàn là nên tránh hoàn toàn việc sử dụng cây chùm bao dưới mọi hình thức trong suốt thai kỳ.

Dị ứng 

Giống như bất kỳ loại dược liệu nào khác, tác dụng phụ của cây chùm bao là gây phản ứng dị ứng ở những người có cơ địa nhạy cảm. Các biểu hiện dị ứng có thể từ nhẹ như nổi mẩn ngứa, phát ban trên da, sưng (nếu tiếp xúc ngoài) đến các triệu chứng toàn thân hơn như buồn nôn, nôn, đau bụng, khó thở (nếu uống).

Người dùng nên theo dõi các triệu chứng như phát ban, ngứa hoặc khó thở khi sử dụng cây chùm bao. Đặc biệt, mọi người hãy ngừng ngay lập tức nếu có dấu hiệu dị ứng, đồng thời tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Những người có tiền sử dị ứng với các loài thảo dược khác hoặc họ nhà lạc tiên cũng nên thận trọng khi sử dụng.

Đối tượng không nên sử dụng cây chùm bao

Phụ nữ mang thai và cho con bú

Như đã phân tích ở phần tác dụng phụ, một số hoạt chất trong cây chùm bao có thể gây kích thích cơ trơn tử cung, làm tăng nguy cơ co bóp tử cung, dẫn đến động thai, sảy thai hoặc sinh non. 

Đối với phụ nữ đang cho con bú, hiện chưa có đủ nghiên cứu xác định các hoạt chất trong cây có đi vào sữa mẹ hay không và có gây hại cho trẻ sơ sinh/trẻ nhỏ hay không. Do đó, để đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và bé thì mọi người không nên sử dụng.

Người có tiền sử huyết áp thấp hoặc bệnh tim

Với người sẵn có tiền sử huyết áp thấp, sử dụng chùm bao có thể làm huyết áp tụt xuống mức nguy hiểm hơn, gây chóng mặt dữ dội, xây xẩm mặt mày, thậm chí ngất xỉu. Ngoài ra, nó không phù hợp với người có bệnh tim, đặc biệt là rối loạn nhịp tim vì có thể gây tác dụng phụ không mong muốn.

Trẻ em dưới 12 tuổi

Chưa có đủ nghiên cứu lâm sàng về tính an toàn và liều lượng phù hợp của cây chùm bao cho trẻ em dưới 12 tuổi. Cơ thể trẻ em còn non nớt, hệ thần kinh và quá trình chuyển hóa khác với người lớn. Vậy nên, sử dụng có thể gây ra tác dụng an thần quá mức, ảnh hưởng đến sự tỉnh táo, nhận thức và tiềm ẩn các rủi ro khác chưa được biết rõ cho trẻ.

Người đang trong giai đoạn hồi phục sau phẫu thuật 

Trong giai đoạn hậu phẫu, bệnh nhân thường được dùng các loại thuốc giảm đau, thuốc an thần hoặc thuốc gây mê còn tồn dư trong cơ thể. Sử dụng cây chùm bao (vốn có tác dụng an thần) cùng lúc có thể gây tương tác nguy hiểm, gây buồn ngủ kéo dài, suy hô hấp, ảnh hưởng đến quá trình hồi tỉnh và phục hồi.

Ngoài ra, sử dụng sai cách còn có những tác động tiềm ẩn khác lên huyết áp, nhịp tim. Đặc biệt là nguy cơ xảy ra tương tác với các loại thuốc kháng sinh, chống viêm đang dùng cũng là mối lo ngại cần tránh tuyệt đối trong giai đoạn nhạy cảm này.

Hướng dẫn sử dụng cây chùm bao an toàn và hiệu quả

Liều lượng khuyến nghị

Liều lượng sử dụng cây chùm bao phụ thuộc vào dạng sử dụng và mục đích điều trị. Dựa trên các tài liệu y học cổ truyền, liều lượng khuyến nghị cho cây chùm bao khô là 6 – 16g cây khô dưới dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu. 

• Dạng thuốc sắc: Dùng 6-16g cây khô mỗi ngày, rửa sạch, cắt thành đoạn 3-5cm, phơi khô hoặc sao vàng nhẹ, sau đó sắc với nước và uống, chia làm 3-4 lần trong ngày. Uống trước khi đi ngủ khoảng 1 tiếng để hỗ trợ giấc ngủ ngon và sâu giấc.
• Dạng viên nang: Liều lượng khuyến nghị là 90mg/ngày, phù hợp cho những người muốn sử dụng tiện lợi mà không cần sắc thuốc.
• Dạng chiết xuất lỏng: Dùng tối đa 45 giọt/ngày, có thể kết hợp với 0.8mg clonidine.
• Dạng trà: Dùng cây chùm bao khô, đổ nước sôi, ngâm khoảng 15-20 phút.
• Dạng nước uống từ quả: Dùng 10-12 quả chín, thêm vào 500ml nước sôi đã nguội, có thể thêm đường nếu thích.
• Dạng ngâm rượu: Cần tuân thủ tỷ lệ ngâm (thường 1 phần dược liệu : 5-10 phần rượu) và chỉ uống với liều rất nhỏ mỗi lần (khoảng 10-20ml).

Kiểm tra chất lượng sản phẩm 

Đây là bước cực kỳ quan trọng để đảm bảo bạn sử dụng đúng loại cây, không bị lẫn tạp chất, nấm mốc hay hóa chất độc hại.

• Nguồn gốc: Ưu tiên mua dược liệu từ các cơ sở uy tín, nhà thuốc Đông y có nguồn gốc rõ ràng, tốt nhất là các sản phẩm có chứng nhận chất lượng.
• Nhận dạng: Quan sát kỹ xem có đúng là cây chùm bao (lạc tiên) hay không, nếu mua cây khô, nó thường là thân và lá khô cắt đoạn.
• Ngoại hình: Dược liệu khô phải sạch sẽ, không ẩm mốc, không có mùi lạ, không bị sâu mọt hay lẫn các loại rác, đất, đá khác. 
• Tránh cây bị ô nhiễm: Nếu tự thu hái, hãy đảm bảo cây mọc ở khu vực sạch, không gần đường giao thông, khu công nghiệp, bãi rác hoặc nơi có nguy cơ nhiễm hóa chất, kim loại nặng, thuốc bảo vệ thực vật.

Qua bài viết trên, mọi người đã tìm hiểu về tác dụng phụ của cây chùm bao và hướng dẫn sử dụng đúng cách. Nếu khách hàng cần thêm thông tin hoặc muốn được tư vấn chi tiết hơn, hãy liên hệ Vivita qua số 1900 2061 nhé!