(TPCN) Thực Phẩm Chức Năng Là Gì? Công Dụng và Cách Dùng Đúng
Xem nhanh nội dung bài viết
Thực phẩm chức năng là từ khóa không còn xa lạ với chúng ta ngày nay. Trước đây, thực phẩm chức năng thường bị gắn với những suy nghĩ tiêu cực của người tiêu dùng. Thì cho đến nay, trải qua những giai đoạn dịch bệnh, con người càng chủ động chăm sóc sức khỏe của bản thân và gia đình hơn. Trong đó sử dụng các sản phẩm thực phẩm chức năng là cách được nhiều người tìm hiểu.
(TPCN) Thực phẩm chức năng là gì?
Theo Bộ Y tế, Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm bớt nguy cơ gây bệnh.
Tại Việt Nam, tuỳ theo công dụng, hàm lượng vi chất và hướng dẫn sử dụng, thực phẩm chức năng còn có các tên gọi khác sau:
- Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng
- Thực phẩm bổ sung
- Thực phẩm bảo vệ sức khoẻ
- Sản phẩm dinh dưỡng y học.
Thực phẩm chức năng khác thuốc như thế nào?
Theo định nghĩa, TPCN dùng để hỗ trợ chức năng trong cơ thể người, không có tác dụng điều trị bệnh. Trong khi đó thuốc là chế phẩm có chứa dược chất hoặc dược liệu dùng cho người nhằm mục đích phòng bệnh, chẩn đoán, chữa, điều trị, giảm nhẹ bệnh, điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể người.
TPCN thường có thể là thực phẩm được bổ sung thêm các vi chất và yếu tố có lợi cho sức khỏe như vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzyme, probiotic, prebiotic, hoặc các thành phần có nguồn gốc tự nhiên từ động vật, thực vật và chất khoáng. Còn thuốc bao gồm có thuốc hóa dược, thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền, vắc-xin và sinh phẩm.
Thuốc được cấp phép và quản lý chặt chẽ bởi Cục Quản lý Dược. Trong khi đó, thực phẩm chức năng do Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) công bố chất lượng và phải được đăng ký trước khi tung ra thị trường.
Ngoài ra các nhận biết thuốc và TPCN đó là dựa vào số đăng ký trên hộp sản phẩm:
- Thuốc có các số đăng ký là VD-….-yy; VN-….-yy/ VN2-….-yy/ VN3-….-yy; V…-H12-yy; VS-….-yy; GC-…-yy; QLĐB-….-yy; QLSP-…-yy; QLVX-….-yy. (Hai chữ yy cuối trong số đăng ký thể hiện năm cấp số đăng ký)
- Thực phẩm chức năng có số đăng ký là số công bố tiêu chuẩn theo mẫu: Số được cấp/số năm cấp/YT-CNTC. Ngoài ra theo quy định, bao bì và tờ hướng dẫn sử dụng của thực phẩm chức năng phải ghi rõ “Thực phẩm bảo vệ sức khỏe”. Ngay sau phần ghi nhãn về công dụng của sản phẩm hoặc cùng chỗ với các khuyến cáo khác (nếu có) phải ghi cụm từ “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”.
Các loại thực phẩm chức năng
Dựa trên lợi ích mà thực phẩm chức năng thường mang lại, có thể chia TPCN thành các loại sau:
Bổ sung dinh dưỡng
Thực phẩm chức năng thường chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng, bao gồm vitamin, khoáng chất, chất béo lành mạnh, chất xơ…
Đối với cơ thể có một chế độ ăn mất cân bằng hoặc những người có sự suy giảm chức năng cơ quan, dẫn đến không thể đảm bảo bổ sung đủ lượng dinh dưỡng cần thiết qua thức ăn, khi đó sử dụng các loại TPCN phân nhóm bổ sung dinh dưỡng sẽ giúp phục hồi sức khỏe, bảo vệ chống lại sự thiếu hụt chất dinh dưỡng hiệu quả.
Một số nhóm đối tượng đòi hỏi lượng nhu cầu dinh dưỡng cao hơn bình thường như bà mẹ mang thai, phụ nữ cho con bú, người lớn tuổi… nên được bổ sung các dòng TPCN bổ sung dinh dưỡng.
Phòng ngừa bệnh tật
Thực phẩm chức năng cung cấp các chất dinh dưỡng quan trọng có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh tật. Ngoài ra nhiều loại thành phần đặc biệt là các chất chống oxy hóa. Chất này giúp trung hòa các hợp chất có hại được gọi là gốc tự do, giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào, ngăn ngừa một số bệnh mãn tính như bệnh tim, tiểu đường, ung thư…
Ví dụ: TPCN chứa Omega-3, có hiệu quả trong giảm viêm, tăng cường chức năng não và tăng cường sức khỏe tim mạch. Hoặc các loại thực phẩm giàu chất xơ, men vi sinh, có thể thúc đẩy hoạt động tiêu hóa và phòng ngừa chứng táo bón, bệnh trĩ, rối loạn ruột….
Một số chất dinh dưỡng cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển thích hợp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Khi thiếu những chất này có thể gây bệnh tật cho trẻ trên thần kinh, não bộ như Acid Folic, Sắt, Vitamin B12… hoặc các bệnh lý liên quan đến xương khớp như Canxi, vitamin D, vitamin K, Kẽm…
Các đối tượng thường được khuyên dùng TPCN
- Phụ nữ chuẩn bị mang thai và trong khi mang thai: đây là giai đoạn nhạy cảm nhất của người phụ nữ trong cuộc đời. Trong giai đoạn chuẩn bị mang thai, phụ nữ nên bổ sung các loại thực phẩm chức năng có chứa các vitamin thiết yếu, trong đó acid Folic, Sắt và vitamin B12 được coi là những hoạt chất vàng để chuẩn bị cho một giai đoạn thai kỳ khỏe mạnh. Ngoài ra, phụ nữ cần bổ sung đa vi chất hơn nữa khi đã mang thai. Đây là giai đoạn phải đòi hỏi gấp hai gấp ba lần lượng chất dinh dưỡng thường ngày cho cả mẹ và bé.
- Phụ nữ sau sinh: sau khi sinh, phụ nữ có thời gian 6 tháng đầu hoàn toàn cho bé bú sữa mẹ. Ngoài ra, sau giai đoạn thai kỳ, phụ nữ chưa hoàn toàn phục hồi lại sức khỏe. Vì vậy việc bổ sung dinh dưỡng thường ít hơn giai đoạn thai kỳ nhưng vẫn rất cần thiết.
- Người lớn tuổi: đây là nhóm đối tượng dễ mắc rất nhiều bệnh lý mạn tính đồng thời chức năng cơ quan đã suy giảm rất nhiều. Vì vậy bổ sung các chất dinh dưỡng và các thực phẩm chức năng có vai trò phòng ngừa bệnh tật rất quan trọng.
- Phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh: đây là giai đoạn người phụ nữ thường có những rối loạn cơ thể liên quan đến nội tiết, gây ra những biến đổi ảnh hưởng đến đời sống hằng ngày. Có thể sử dụng các thực phẩm chức năng nhằm mục đích hỗ trợ ổn định sức khỏe và hạn chế những triệu chứng khó chịu của cơ thể.
Ngoài những đối tượng kể trên, thực tế, bất kỳ giai đoạn nào, cơ thể con người luôn có thể có những thiếu hụt chất dinh dưỡng nhất định. Trẻ em trong giai đoạn dậy thì có thể dùng các thực phẩm hỗ trợ phát triển và tăng trưởng, nam giới tuổi trung niên có thể bổ sung thực phẩm liên quan chức năng sinh lý… Vì vậy chúng ta nên theo dõi từng cá nhân để có sự cân nhắc sử dụng TPCN phù hợp.
Lợi ích của thực phẩm chức năng
Các lợi ích của TPCN mang đến cho chúng ta bao gồm:
- Bổ sung dinh dưỡng, vi chất, vi lượng cho các hoạt động của cơ thể.
- Hỗ trợ các chức năng của cơ quan như tiêu hóa, tiết niệu, tim mạch, mắt, não bộ…
- Hỗ trợ tăng trưởng và phát triển cơ thể
- Hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa bệnh tật
Dùng thực phẩm chức năng có tốt không?
Dùng thực phẩm chức năng có tốt khi chúng ta biết dùng đúng cách. Bản chất TPCN là những nguồn dinh dưỡng cho cơ thể hoặc hỗ trợ tăng cường sức khỏe, hỗ trợ chức năng… Nhưng nếu cơ thể nhận vào một lượng chất này quá lớn có thể khiến bị quá tải hoạt động các cơ quan, dư thừa các chất tích lũy gây độc…
Tác hại của thực phẩm chức năng
Thực phẩm chức năng có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng không thể không kể đến những bất cập và tác hại của nó cho cuộc sống người tiêu dùng.
Việc quảng cáo phóng đại, thần thánh hóa tác dụng của TPCN gây ra nhiều vấn đề nhức nhối trong xã hội. Điều này có thể khiến người tiêu dùng mù quáng vào sản phẩm, sử dụng liều cao quá lâu gây ra những rối loạn trong cơ thể. Đây cũng là cơ hội để những đơn vị làm ăn gian dối, thất đức len lỏi vào, bán hàng kém chất lượng nhằm trục lợi trên sức khỏe con người.
Tuy không được coi là thuốc nhưng thực phẩm chức năng cũng có khả năng gây các phản ứng dị ứng. Cơ thể có khả năng dị ứng với bất kỳ thành phần nào mà hệ miễn dịch của nó nhạy cảm. Ví dụ nhiều người thường dị ứng hải sản thường không thể sử dụng các loại TPCN hỗ trợ xương khớp có nguồn gốc từ vi cá mập, một số người dị ứng oliu không thể sử dụng các loại TPCN được bào chế từ thành phần này…
Nói TPCN hoàn toàn lành tính, không tác dụng phụ cũng không hoàn toàn đúng. Khi người dùng lạm dụng, dùng quá liều theo chỉ định hoặc sử dụng trong thời gian quá lâu cũng có thể tích lũy một số chất trong cơ thể và gây độc. Vì vậy hãy chỉ sử dụng TPCN theo đúng hướng dẫn từ nhà sản xuất hoặc theo chỉ định của chuyên gia y tế.
Dùng thực phẩm chức năng đúng cách
Dùng TPCN đúng cách bao gồm việc người dùng cần tuân thủ những tiêu chí sau:
- Chỉ dùng khi cần. Tức là khi người dùng không có một chế độ ăn đảm bảo dinh dưỡng hoặc thuộc vào nhóm đối tượng cần hỗ trợ. Không sử dụng TPCN nếu cơ thể hoàn toàn khỏe mạnh, đủ dưỡng chất.
- Dùng đúng liều như hướng dẫn sử dụng ghi trên nhãn. Uống đúng thời điểm.
- Chọn đúng TPCN phù hợp đối tượng. Đặc biệt lưu ý về chống chỉ định.
- Xem xét thành phần TPCN phù hợp, không mẫn cảm với người dùng.
- Không dùng chồng chéo nhiều loại TPCN với nhau, tránh trường hợp trùng lặp thành phần gây quá liều.
- Cần có thời gian nghỉ ngơi giữa từng liệu trình uống TPCN. Không duy trì liên tục quá lâu (thường được khuyến cáo dùng TPCN từ 3 – 6 tháng thì ngưng dùng từ 1 – 3 tháng)
Qua bài viết trên đây, nhà thuốc Vivita đã chia sẻ đến người tiêu dùng những thông tin cần biết về thực phẩm chức năng, công dụng và cách dùng đúng của TPCN. Nếu có bất kỳ thắc mắc, hãy để lại bình luận bên dưới để được chuyên viên hỗ trợ giải đáp.
Nguồn tham khảo:
- https://www.healthline.com/nutrition/functional-foods
- https://en.wikipedia.org/wiki/Functional_food
- https://vbpl.vn/boyte/Pages/vbpq-print.aspx?ItemID=43345
